27 september 2009 (ingezonden verslag door Hans van Overbeek)
“Nitrox, het ultime genotsmiddel voor de noordzeeduiker en een aanrader voor elke 50-plusser” had Johan mij verteld. In de winter van 2008 had ik de theorie al afgerond bij Johan ten Have in Raalte. Johan is een van de duikertweeling van Techno-Diving, het duikfacilitair bedrijf dat door heel Nederland en omstreken bergingsklussen uitvoert. Naast beroepsduiker is hij tevens NOB-instructeur en leidt NOB-nitrox-instructeurs op. Om voor mezelf de stof te evalueren en me de vraag te stellen “Snap ik het nu allemaal?” vond ik het prettig om mijn ervaring in een verslagje op te schrijven.
Eindelijk was het dan zover. Dit praktijkdeel zou het best op zee gedaan kunnen worden om alle facetten eens goed te ervaren. Het had 1,5 jaar geduurd voordat zich een geschikt moment voordeed dat wij beiden konden en dat de Zeester beschikbaar was en dat de zee niet al te wild was. Om nitrox te ervaren moet je een lange duik maken. Immers met nitrox kun je je bodemtijd ongeveer verdubbelen zonder decompressieverschijnselen te krijgen. Door er ook nog een ‘decompressieduik’ van te maken kun je de verblijftijd op de bodem nog verder opvoeren. Hoewel het echte deco-duiken voor diepe wateren bedoeld is, is de noordzee prima oefenwater. Johan onderhoudt nauwe banden met de jongens van de Zeester, een oude 16,5m-patroilleboot (1938) die al 20 jaar door Klaas Koch gevaren wordt.
Klaas Koch
Half zeven ’s ochtends in Lauwersoog aangekomen. Het weer tamelijk bewolkt en het was dus nog donker, ergens in de buitenhaven tussen de viskotters had hij gezegd, maar waar zou die boot nu liggen? Dus Johan (uit z’n kooi?) gebeld. “Ik doe het zwaailicht wel even aan…”. En jawel, nu ineens goed herkenbaar op grote afstand! Ik kon er langs de kade zo op aansturen. Ik was de eerste en kon mijn spullen een plekje op het voordek geven. Een aantal, kennelijk vaste zeester-mensen, kwam ook geleidelijk het bed uit. Even later arriveerden nog wat wrakduikers o.a. uit Utrecht. Met totaal 11 man voeren we om 7:45uur uit. Twee uur varen zou het zijn.
Ik had me voorbereid door mijn loodberekening alvast toe te mailen. Ik zou mijn 4,3kg ophogen naar 11,3kg (zie bijlage). Ook had ik een aantal scenario’s in mijn hoofd geprent over wat ik hier zou aantreffen.
Scenario één was: stel ik krijg een onbekende nitrox-fles. Dan doe ik een ‘analysing’ en concludeer ik naar welke diepte (Maximum Operating Depth) ik ermee zou mogen gaan en zou daarop dus een duikplan baseren.
Scenario twee zou zijn: er bestaat al een duikplan met een vaststaande diepte. Dan bepaal ik welke mix het beste hiervoor geschikt is en Johan maakt deze voor mij aan.
Of scenario drie: er is al een duikplan met vaststaande diepte en er staan al flessen gereed. Hoe controleer ik dan de veiligheid van het duikplan. Ofwel wat is de PO2 die ik op diepte ga aantreffen en hoe veilig is deze? Moet ik dan misschien niet geheel tot op de zeebodem afdalen? Het bleek dus neer te komen op het laatste scenario. De Zeestercrew had gekozen voor een wrak op ca. 27m en Johan had gekozen voor een zg. ‘vette’ mix, ofwel EAN40.
Het eerste rustige vaaruurtje over de Waddenzee werd gebruikt om de eerste duik voor te bereiden. Eerts de ‘analysing’. Dit met de prachtige zelf gebouwde set van Johan met verlicht display. Eerst calibreren en na een zwakke flow eindigde de ene fles op 40,2% en de andere op 41%. En nog een keer. Even twijfel…, ik had me voorgenomen om niets boven de 40% te accepteren. Volgens de wet van Dalton zou de PO2 op 30m 1,6BAR kunnen worden. (0,4 zuurstoffractie x 4BAR(Pabs.). Dit is voor NOB begrippen, en ook voor mijn Suunto, vrij hoog. Op 27m zou de PO2 1,48 zijn. Toch de compu maar ingesteld op 1,6 bij 40% en de nultijden op de ‘planner’ verkend. Een luchtduik naar 27m zou een nultijd van 20min kennen. Deze vette mix gaf nu de mogelijkheid tot een nultijdduik van 50min! Echter we zouden ook nog de decompressie gaan oefenen dus de duik zou nog langer kunnen worden. Volgens mijn voorbeeldberekening(zie bijlage) zou ik de 20 liter hard nodig hebben.
Flessen in het gangboord en de rest op het dek
Het weer was bewolkt, weinig golven, maar wel een aardige deining. Op ca. 7 mijl boven Schiermonnikoog werd voor anker gegaan. Johan’s tweelingbroer Anton verzorgde de ankering en het wraklijparcours. Toen opgetuigd, kleine dekwandeling gemaakt, schommel-schommel en over de railing geklommen. Had niet gelijk door dat er een behoorlijke stroming stond, dus even wakker worden en acuut de ankerlijn opgezocht. De lijn stond strak onder ca. 30 graden. Precies om 10:25uur daalden we af. Dit was, volgens “Het Getij” theoretisch exact de laagwaterkentering bij Huibertsgat, boven Schiermonnikoog. Stevig vasthouden en hand voor hand afdalen want van een kentering was weinig te merken. Beneden de nultijd checken (op het wrak gaf de compu 54min aan!) en in de gaten houden. Het zicht zal een meter of vijf geweest zijn en het wrak: de “MS Capella”, van ca. 60m lengte, lag op zijn zij in het zand. Veel openingen en holle ruimtes en doorgangen en een prachtige oranje- en witte anemoonbegroeiing. In alle gaten zag je grote oranje noordzeekrabben, gestreepte steenbolken en mededuikers met breekijzer of koevoet. Johan filmde en liet mij het parcours voorzwemmen. Een bijzondere ervaring was dat de ‘air time’ en de ‘no deco time’ gelijke tred hielden! Na ruim 55min duiktijd bleek mijn ‘no-deco’ nog 19 min. aan te geven! Kennelijk meer bovenkant dan onderkant van het wrak bekeken (MDD 25,3m). Omdat de flesdruk nog slechts 61BAR aangaf, toen de opstijging toch maar ingezet. Hier keek ik nog wat teveel naar de compu om mijn stijging in de hand te houden en vergat ik dat we ook zoiets als dieptestops geleerd hadden. Echter onderweg naar boven géén decostopverplichting! Na een rustige opstijging langs de lijn en een veiligheidsstop (5min. op ca. 4m) netjes met 44BAR bovengekomen.
Wrak tussen de 19 en 25m. Duiktijd 64 min. Een veiligheidsstop
Vlak voor de opstijging geen rode gebieden, geen decoverplichting.
Tevreden richting Zeester en in volle uitrusting de ladder op. Want mocht je door de deining achterovervallen dan zou je e.e.a. weer nodig hebben! Zo, inmiddels ruim half twaalf en de meeste anderen bleken al lang weer aan boord. Dan plotseling de Zeesterjongens met een grote fles bier over mijn hoofd! Een doop vanwege mijn eerste Noordzeeduik! Lunchpauze: aan wat koekjes en thee had ik even genoeg met deze deining. Om 13:00uur weer te water. Anderhalf uur “OI” (oppervlakte-interval) bleek bij een HG van F een HF van 1,5 teweeg te brengen. Vanwege deze praktijkduik was het zaak om snel in deco te raken om zodoende mijn stops te oefenen. Helaas kun je binnen de no-fly-time geen wijziging maken van ‘nitrox’ naar ‘air’. Daarom maar nitrox-21 ingesteld. Vanwege de werkelijke 40% zou dit dus een veilige duik worden. De nultijd bij lucht zou bij deze 2e duik slechts 11min. zijn! Omdat we toch zeker een half uur bodemtijd wilden maken zou je dan in de NOB-luchttabel je decostops moeten bepalen aan de hand van de SRT (stikstofrekentijd) van 1,5 x 30min. = 45min. Achteraf bekeken zou ik dus hebben moeten rekenen op een stop op 6m van 7min. en op 3m nog eens 14 min. Achteraf bleek dat ik, vanwege de 21% instelling de PO2 niet onder controle had. Erg? Wat ik wel duidelijk zag was dat de ‘nodeco time’ in relatie tot de ‘airtime’ nu hard achteruit holde. In de praktijk bleek de nultijd toch geen 11 min. maar 29 min. te zijn. Waarschijnlijk door de gemiddelde hogere zwemroute. Na 31 min. en dus tijd om op te stijgen. De compu adviezen verder opgevolgd en een stop gemaakt op ca. 9m van 7 min. en op 4m nog eens 10 min. Bij de eerste stop de signaalboei opgelaten. Hierbij het trucje geleerd dat je vanwege de stroming je enkel/flipper twee keer om de ankerlijn moet slaan om enigszins vrij te kunnen werken met je handen. We zaten immers al weer ruim drie uur na de kentering. Bovengekomen na 51min. met 94BAR.
Nu tot 27m. Decoverplichting vanaf 29minuten. Twee schommeldecostops langs de ankerlijn. (continous decompression, dus aanvaardbaar)
Verzadiging na 29 min. Nu veel sneller in deco dan de eerste duik!
Omdat wij de laatste duikers waren ging Johan tijdens de laatste stop terug naar beneden om de anker en lijnen te lossen. We doken immers beiden op nitrox, dus in werkelijkheid was er op zijn compu nog genoeg nultijd over. Enigzins vermoeid en ook wat afgekoeld rustig naar het trapje gezwommen. Ondertussen mijn haspeltje opwikkelen. Tja, dat had ik gedacht. Tot dat het trapje ineens voorbij zoefde. Weer de stroming onderschat en als een gek er tegenin gezwommen. Dan weer in vol ornaat met al mijn kilo’s de op en neer gaande ladder op en over de railing geklommen. Om ca. 14:00uur weer aan boord, uitrusting afgelegd, spullen opgeruimd en even wat drinken. De boot lag inmiddels al weer klaar voor vertrek. Weer ruim twee uur terugvaren.
Anderen sliepen hun stikstofroes uit. (daar had ik geen last van!)
Pim en Johan relaxen na, op de zodiac.
Toch wel een beetje vermoeid lekker achter het glas even binnen zitten en me een heerlijk soepje laten serveren. Inmiddels scheen de zon en ieder genoot zichtbaar van een prachtige terugvaart. En, of het waar was? Dat van die rokers, drinkers en rauwdouwers, daar op die Zeester? Ik vond het wel meevallen! Ik heb me prima op m’n gemak gevoeld en me uitstekend vermaakt!
Hans van Overbeek
Tags: capella, duikteam zeester, klaas koch, lauwersoog, nitrox, noordzee, schiermonnikoog, wrakduik, zeester